Hans Op de Beeck & Hendrik Jan Wolter

Ik stap de zaal 'Kinderlijke onschuld' binnen. Daarbij hangt het bordje met de volgende tekst: 'Er is dat keerpunt waarop we als kind onze onschuld verliezen over het leven en het menszijn. Het besef sijpelt binnen dat er duistere kanten zijn aan het bestaan: we worden ons bewust van manipulatie, bedrog, leed, onrechtvaardigheid, teleurstelling, kwade opzet... De naïviteit, de puurheid van hoe we nog waren in onze vroege kindertijd krijgt daardoor een uitzonderlijke status in onze reflectie over onze levensloop. We willen als volwassenen iets van dat onschuldige, verwonderde en speelse kind dat we ooit waren, vasthouden, in leven houden'.

My bed a raft, the room, the sea, and then I laughed some gloom in me

Op het informatiebordje: Dit werk toont een meisje, slapend in haar bed dat boven een vlot zweeft, dat op zijn beurt weer drijft op een lelievijver. Het drijvende gevoel wordt vaak geassocieerd met het begin van de slaap. Omdat het vlot geen zeil of helmstok heeft, wordt het bestuurd door het toeval en de natuurlijke elementen. Het is hierdoor te zien als een metafoor voor overgave. Naast het bed liggen boeken, snoep, een zaklamp, een glas water en slaappillen. De vlinders die rond het bed fladderen zijn symbolen van sterfelijkheid en vergankelijkheid. In het oude Griekenland werden ze beschouwd als afbeeldingen van zielen, terwijl ze in klassieke tekenfilms vaak te zien zijn als speelse intermezzo's. De kunstenaar gebruikt de verschillende elementen als theatrale middelen om een bepaalde sfeer te creëren. Slapen en dromen zijn condities die vaak terugkomen in het werk van de kunstenaar. 

Voor deze werken hebben de kinderen van de kunstenaar model gestaan, wordt mij vertelt door een medewerkster van het museum. Ik probeer de bezoekers af te schudden die, zodra ze een zaal binnenkomen, het werk direct beginnen te analyseren. De kunsttermen en clichés vliegen me om de oren. Ze worden het maar niet eens over of de afwezigheid van kleur een toevoeging is of niet.

Brian (rock)

De laatste zaal heeft als thema Vanitas: 'Via een beeld, een voorstelling, een tekst, herinnerd te worden aan onze sterfelijkheid, aan de haast lachwekkend korte tijdelijkheid van ons bestaan, is confronterend, maar ook helend. De dood niet te ontkennen, maar hem in de ogen te kunnen kijken, te begrijpen als deel van het menszijn, er zelfs om te kunnen lachen, kan bevrijdend werken en je ertoe aansporen elk moment, elk bewust hier-en-nu te waarderen als een geschenk. In de onmetelijkheid van het heelal en de oneindigheid van de tijd, is een mensenleven ondraaglijk licht. Maar dat besef kan ook net het gewicht van de wereld relativeren.'

Centraal in deze ruimte staat deze Danse macabre: 'De 'klassieke' carrousel, zoals we die vandaag de dag nog steeds kennen, is meestal een barok, felgekleurd, fonkelend kitsch object. Op de Beeck beschouwt de draaimolen als een typisch menselijke, ietwat tragikomische vorm van vermaak: we tillen onze kinderen op en zetten ze op houten paarden om ze vervolgens doelloos rondjes te laten draaien. Deze objecten bevatten een melancholische kwaliteit en een soort somberheid, als de leegte na een feestje. Het grijze monochroom van dit werk geeft de carrousel een volledig versteend uiterlijk, alsof het een fossiel is, bevroren in de tijd. Door alle kleur te verwijderen, wordt de carrousel ontdaan van het laatste laagje levendigheid, waardoor het verder verwijderd raakt van het werkelijke object. Dit werk is een sculpturale interpretatie, geen imitatie. De matte, grijze kleur onderdrukt het beeld, als een met as bedekt overblijfsel na een grote brand. De titel verwijst naar de stilstaande stoet van koetsen, paarden en objecten die verwijzen naar de dood. Het stilleven als 'memento mori', een herinnering aan de vergankelijkheid en relativiteit van ons leven.'  

Museum 2 is Flehite, het museum waar tot voor kort nog de pissende ijsbeer van Florentijn Hofman te zien was. Dit museum noemt zichzelf huis voor kunst en geschiedenis. Het is gehuisvest in drie laatmiddeleeuwse muurhuizen. Aan het begin is de maquette van een deel van het 17e-eeuwse centrum van Amersfoort te zien. De maquette is gebaseerd op het grote stadsgezicht van Mathias Withoos. Hij schilderde in 1671 de ommuurde stad aan de Eem, omgeven door het lege platteland. In de stad steken twee kerken hoog boven de daken van de huizen uit, de Onze-Lieve-Vrouwetoren en de Sint-Joriskerk. 

De meeste werken met Amersfoort als onderwerp behoren tot de vaste collectie van museum Flehite. Eigenlijk kom ik hier voor de expositie Wolter & Water. Hendrik Jan Wolter werd geboren in Amsterdam en was 12 jaar oud toen hij met zijn ouders in Amersfoort kwam wonen. Hij volgde een opleiding aan de Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen. Hendrik Jan Wolter was sterk gefascineerd door de weergave van uiteenlopende soorten water. Zijn werk is doordrenkt met een onweerstaanbare aantrekkingskracht tot de beweging, tinten en weerkaatsing van water. Wolters schilderijen, variërend van spiegelende grachten, tot kabbelende beekjes, glinsterende rivieren en onstuimige golven, getuigen van zijn verlangen om de ziel van water vast te leggen. Hij besteedde zijn carrière aan het verkennen van de subtiele nuances van licht en kleur die water te bieden heeft. 

Ik ben te moe om er van te genieten. Al die zeegezichten lijken op elkaar en ik merk dat mijn aandacht alleen nog uitgaat naar de Amersfoortse taferelen. Deze maken me blij met en trots op mijn woonplaats. En geven me een mooi beeld van de stad toen ik nog niet geboren was.

Het vierde museum laat ik schieten, het derde bezoek ik nog wel omdat het om de hoek ligt bij Flehite en een vervolg is op de tentoonstelling in Kunsthal Kade. De Elleboogkerk heeft naast een kerk diverse functies gehad. 1998 werd er het Armando museum geopend. In 2007 brandde de kerk grotendeels af. De kerk is weer herbouwd en wordt nu voor diverse culturele activiteiten gebruikt. Hans Op de Beeck bedacht voor deze locatie een nieuwe 'belevings-installatie'. Het betreft een winters waterlandschap met een horizon. Op de Beeck: “Water reflecteert niet enkel in letterlijke zin, maar prikkelt in figuurlijke zin ook de reflectie, het reflectieve, het beschouwend nadenken over het zijn en de wereld.”