Groote Keeten

© Fenix

Fenix is het nieuwe kunstmuseum over migratie, gehuisvest in een Rotterdamse havenloods uit 1923. Ooit was dit de grootste op- en overslagloods ter wereld, ontworpen door architect Cornelis van Goor en gebouwd in opdracht van de Holland-Amerika Lijn. Het pakhuis heet dan nog Loods San Francisco en is 360 meter lang. De loods is in de afgelopen jaren gerestaureerd en getransformeerd tot museum. In het hart van het gebouw voegde architect Ma Yansong de Tornado toe: een dubbele, gedraaide trap die omhoog wervelt naar een uitkijkpunt boven het dak.

Het museum opent 15 mei maar ik heb ze een mail gestuurd en gevraagd of ik samen met mijn zus en mijn bijna 97-jarige geweldige tante uit Rotterdam vóór de opening langs mag komen. Daarna zal het te druk voor haar zijn, en misschien zoeken ze nog mensen om de toegankelijkheid voor iemand in een rolstoel te testen? Heel bijzonder dat we inderdaad uitgenodigd worden voor de testdag! Zus en ik schuiven ons weekje vakantie een paar dagen op zodat we dit met onze tante kunnen doen. 

We mogen geen foto's maken omdat het museum officieel dan nog niet is geopend. Op de website staat: In Fenix vind je verhalen over liefde en afscheid, over thuiskomen en je thuis voelen, over het navigeren van identiteit of het zoeken naar geluk. Verhalen van toen en nu. Van hier en daar. Ik had me niet goed voorbereid. Ik had verwacht dat het vooral zou gaan over de geschiedenis van de Holland-Amerika lijn maar het is veel breder. Het gaat over alle vormen van migratie en naast geschiedenis is er ook veel ruimte voor mooie kunst. Het gebouw is imposant en het personeel is erg vriendelijk en behulpzaam. Ik ga hier zeker nog eens heen om op mijn gemak rond te lopen en de indrukwekkende verhalen tot me te nemen. En om alsnog foto's te maken.

Na de lunch rijden Zus en ik door naar ons vakantieadres in Groote Keeten. Ik was hier tweemaal eerder met haar, in 2021 en in 2024. Een geweldige plek tussen Callantsoog en Den Helder, direct aan het strand en vlakbij diverse natuurgebieden. Zus en ik vinden het leuk om vogels te spotten. Zij heeft al flink wat kennis wat betreft namen en geluiden en heeft een professionele teletoeter. Ik hobbel er als amateur achteraan, alle eerder door haar vertelde informatie ben ik weer vergeten.

Het is niet zo dat ik een enorme vogelfan ben. Maar het speuren maakt het wandelen leuker. Een soort geocaching. Daarnaast is het een uitdaging om het beestje mooi en vooral scherp vast te leggen. Ik ben een vastlegger. Van musea waar je geen foto's mag maken word ik bloedchagrijnig. En tenslotte ben ik de schoonheid gaan zien van die betrekkelijk eenvoudige dieren. De details. Het verenkleed waarin zoveel meer kleuren te ontdekken zijn, als je maar goed kijkt. De karakteristieken, zoals het heupwiegen van de kievit, de kluut die met zijn snavel maait, de eeuwige glimlach van de kuifeend.

Lang niet alle foto's in dit verslag zijn scherp. Het blijft lastig, die natuur. Vogels op takken in bomen, achter grassprieten, opvliegend zodra je ook maar iets dichterbij komt. Je mag al blij zijn als je ze eerst met het blote oog hebt gevonden, en vervolgens door de lens van de camera. Hoe was het ook alweer? Het gaat niet om de bestemming maar om de reis er naar toe. Hou dat vast als je onscherpte tegenkomt. Het gaat om de ervaring, niet om het vastleggen ervan. 

Niet alle foto's zijn van mijzelf, ze zijn deels van mijn zus. Dat staat er dan bij vermeld.
Alle foto's zijn te vergroten door er op te klikken. 

Maandag

Naast het appartement ligt het duingebied Botgat. Het is een verdieping met een poel waar vroeger het vee uit kon drinken. Nu ligt er een rond, schraal stuk grasland. Nog niet lang geleden lag hier een schietbaan van Defensie, met gebouwtjes en veel beton. Nu mag het weer natuur zijn. In het gebied zijn veel tapuiten te vinden. Deze vogelsoort broedt in konijnenholen en ze houden van laag duingras.

zonsondergang vanuit het appartement ©Noortje

Dinsdag

We beginnen bij de Nollen van Abbestede. Nollen zijn oude duinen die vroeger overal lagen in de kop van Noord-Holland. De oude aardappelakker die hier lag is nu helemaal omgetoverd tot een uitstekend vogelgebied. Er broeden allerlei soorten weidevogels. Ook zijn er veel eenden en ganzen te vinden. Ik heb ruzie met mijn camera waardoor mijn eerste foto's enorm overbelicht zijn. Volgens Obsidentify zijn dit een grutto en de redelijk zeldzame kemphaan. De overbelichting geven de foto's toevallig iets extra's.

De kievit maakt een schel repeterend geluid, waarschijnlijk om jongen te beschermen en ons te verjagen. Met een beetje fantasie klinkt het geluid als 'van links - naar rechts'. 

Op weg naar een tante in Alkmaar rijden we door Eenigenburg, een dorpje met zo'n 180 inwoners. Het huidige schattige kerkje stamt uit 1792 en is gebouwd op een terp die waarschijnlijk in de 14e eeuw is aangelegd. Het was een vluchtpunt voor het stijgende water. 

Na het familiebezoek rijden we naar Bergen. Van origine is het een kunstenaarsdorp. De ligging van het dorp, omringd door bos, duin en zee, inspireerde veel schilders, schrijvers en architecten. En daarnaast zijn er meerdere 'geile' kadowinkeltjes.

De heilige hosties werden door hem uit dankbaarheid ter plekke genuttigd. Het zeewater uit de kelk goot hij uit in een schotel die werd opgeborgen in de oude dorpskerk van Bergen, nu onder de naam Ruïnekerk in gebruik door de protestantse gemeente van Bergen. Toen de pastoor van Bergen een half jaar later, op Pinksterdag 1422, de schotel uit de kast haalde, bleek het zeewater verdwenen, in plaats daarvan lag er een dun laagje rode stof op de bodem. De pastoor vermoedde een wonder, dit kon niet anders dan het geronnen bloed van Christus zijn. Het verhaal ging als een lopend vuurtje rond en van heinde en ver stroomden de pelgrims toe om te bidden tot wat al snel ‘het Mirakel van Bergen’ ging heten. Op de plaats waar de ciborie was gevonden werd de kapel van het Heilige Bloed gesticht. In de Tachtigjarige Oorlog werd zowel de kapel als de dorpskerk vernield. Pas in 1924 werd er een nieuwe Rooms Katholieke kerk gebouwd.

Op de terugweg naar ons appartement rijden we langs Wildrijk, waar ik eerder was. In dit bos bij Sint Maartenvlotbrug bloeien in deze periode talrijke wilde blauwe hyacinten. De koekoek koekoekt er tijdens onze wandeling langdurig op los. 

Woensdag

Vandaag trekken we verder noordwaarts richting Den Helder. We beginnen bij Vogelkijkscherm Balgzandpolder. 

©Noortje

Vervolgens rijden we naar Huisduinen, een plaats die voorkomt in een boek van Fenna Feenstra. Ik las haar boeken vroeger, als jonge vrouw. En herlas ze, toen ik ziek werd. De oudste vermelding van Huisduinen stamt uit de 9e eeuw. Het gebied werd toen 'Husidina' genoemd en er zijn archeologische vondsten die wijzen op activiteit van Vikingen in het gebied. Eerst lag het dorp op het vasteland. Door stormen werd het een tijdje een eiland. Huisduinen lag op een vrij groot eiland in de duinen, zij het niet direct aan zee zoals nu. Er lagen nog grote duinen en een strand voor Huisduinen welke in de loop der tijd langzaam afkalfden. Een groter probleem was dat bij heviger stormen hele happen werden weggeslagen.

Op een gegeven moment besloot men om net achter die duinen dijken aan te leggen, om het gebied daarachter beter te kunnen beschermen. Dit bleek een goede zet; in 1552 sloeg bij een vloed een groot stuk van de duinen weg en lag Huisduinen plotseling bijna aan zee. Slechts een stukje duinen bleef ervoor liggen. Echter in 1570 bleken de dijken niet bestand tegen de Allerheiligenvloed. Huisduinen verloor bijna 100 van de 112 huizen die er stonden. In de 17e en 18e eeuw leefden de inwoners van het dorp onder andere van de walvisvaart, koopvaardij en het loodsen van schepen door het Marsdiep van en naar Amsterdam. Het dorp groeit en bloeit maar aan het eind van de 18e eeuw neemt het snel groeiende Den Helder, met zijn zee- en oorlogshaven het economisch zwaartepunt van Huisduinen over.

Uitzicht vanaf Kaaphoofd Li, een observatieplatform bij Den Helder. Uitzicht over de Noordzee, en over Huisduinen, met de karakteristieke vuurtoren. In de volksmond wordt deze Lange Jaap genoemd, de hoogste nog brandende vuurtoren van Nederland. 

Donderdag

Wieringen is een voormalig eiland in de kop van Noord-Holland. Als eiland verkreeg Wieringen in de middeleeuwen stadsrechten. Sinds 1924 is Wieringen verbonden met het vaste land. Op 1 januari 2012 ging Wieringen samen met de gemeenten Wieringermeer, Niedorp en Anna Paulowna. Ze vormen sindsdien gezamenlijk de gemeente Hollands Kroon. De naam Wieringen heeft niets met (zee)wier te maken. Waarschijnlijk is de naam afgeleid van het Oudfriese wîr, dat hoogte betekent. 

We rijden vandaag langs meerdere plekken op dit voormalige eiland. 

Bij toeval komen we langs deze geweldige wandeltuin in Stroe, een perfecte lunchplek. Ik doe er inspiratie op voor mijn eigen tuin. Sommige bladeren van planten zijn minstens zo mooi als hun bloemen. 

We rijden door naar Vatrop, een natuurgebied ten noorden van Stroe. Het is ontstaan doordat men kleigrond weg haalde voor dijkbouw. Er bleef uiteindelijk een grote kleiput over en dit werd een natuurgebied.

We eindigen vandaag met een bezoek aan Den Oever. Het is gelegen aan het zuidwestelijke uiteinde van de Afsluitdijk en vooral bekend om de garnalenvisserij. We lopen er naar het Waddenbelevingspunt, bij de haven. Het is een uitkijktoren met uitzicht over de Waddenzee, natuurgebied 't Oeverse Schor en de Leidam. Op de Leidam is in de zomer de grootste lepelaar kolonie van Europa te vinden. Het Waddenbelevingspunt staat op een van de donkerste plekken van ons land en is daarmee bij uitstek geschikt om te genieten van de sterrenhemel. 

Vrijdag

Vandaag wandelen we door het Zwanenwater, een natuurgebied ten zuiden van Callantsoog. Het 600 hectare grote beschermde natuurreservaat is ontstaan in 1597 na de aanleg van de Zijperzeedijk. Midden in het duingebied liggen de twee grootste natuurlijke duinmeren van West-Europa: het Eerste Water en iets zuidelijker het Tweede Water met het Bokkeneiland. Ze zijn in de loop van de 18e eeuw ontstaan door stijging van het grondwater en regenwater dat bleef staan.

Er broeden jaarlijks meer dan 75 soorten vogels en het gebied ligt op de route van talloze trekvogels. Die vinden in de duinmeren voedsel en rust. In de winter zie je veel watervogels op de meren: smient, slobeend, grote zaagbek en met een beetje geluk grote zilverreigers. In het voorjaar broeden honderden aalscholvers in een kolonie bij het Eerste Water. 

Orchideeën groeien met duizenden tegelijk langs het wandelpad. Zo'n tien soorten bloeien er van mei tot juli, van de zeldzame groenknolorchis tot de welriekende nachtorchis. Ze geven het Zwanenwater volop kleur, net als de witte parnassia, de roze echte koekoeksbloem en de gele grote ratelaar. In augustus kleurt het Zwanenwater paars door de bloeiende struik- en dopheide. Al die bloemenweelde trekt volop vlinders en insecten aan.

©Noortje

Populieren en wilgen hebben doosvruchten die in het voorjaar rijp worden en open springen. Op dat moment komt er pluis vrij dat gevuld is met zaden. De superlichte haren vallen op de grond en worden door de wind in beschutte hoekjes tot wollige bollen van formaat gebundeld. Een groot deel van de grond onder de bomen is bedekt met het witte pluis; het geeft een mystieke sfeer.

En dan het mooiste van deze week: de flirtende futen. 

Hun liefdesspel is fascinerend om te zien. Het mannetje en het vrouwtje glijden door het water. Tijdens het baltsen zwemmen ze synchroon of in spiegelbeeld. Ze strekken de nek, schudden de kop gelijktijdig, meestal met de kuif omhoog en een opgezette halskraag. Jeroen Hopster schreef erover in De Groene Amsterdammer: Het vrouwtje plukt in haar verendek en kijkt schalks opzij naar haar partner. Het mannetje volgt haar voorbeeld, pikt een visje uit het water en reikt het haar aan. De hypnose treedt in werking: de futen verliezen oog voor de wereld en zien alleen nog elkaars bewegingen, die zij met liefdevolle precisie nabootsen. Hun motoriek versmelt; een laatste blik in elkaars rode ogen en ze beginnen synchroon te rennen over het waterdek, om hun paarband te beklinken.

©Noortje

Ze duiken onder, en komen boven met plantresten in hun snavel. Ze richten zich op, ver boven het water, op het hoogtepunt van het baltsen. Ze schudden hun kop, slaan liefdevol met de plantresten in elkaars gezicht. Geweldig dat we hier getuige van mochten zijn.

Zaterdag

We starten de dag bij de Nollen van Abbestede, waar we dinsdag ook waren. Mijn vogelkennis is inmiddels weer iets opgepoetst.

Na een bezoek aan een bouwmarkt, waar ik mijn ideeën voor een schutting weer helemaal omgooi, rijden we weer naar Callantsoog, voor een wandeling in de Uitlandse Polder, aan de overkant van het Zwanenwater.

In 2015 heeft Natuurmonumenten deze polder zo ver mogelijk teruggebracht naar de oorspronkelijke situatie van rond 1600, toen de polder werd ingepolderd. De Uitlandse Polder is de redder van het naastgelegen natuurgebied het Zwanenwater. Doordat Natuurmonumenten de waterstand kan reguleren in de Uitlandse Polder wordt voorkomen dat het Zwanenwater uitdroogt. 

graspieper met langpootmug

graspieper met langpootmug en worm ©Noortje

Aan het eind van de wandeling horen we het prachtige gezang van de nachtegaal. We krijgen het diertje zelf niet te zien, maar van alleen het geluid al kan ik zo genieten. 

Zondag

Onze laatste dag alweer. We maken nog een rondje door het Botgat, het duingebied dat ons appartement scheidt van de zee. 

kievit met jongen

graspieper

Schotse hooglander

Het was een gezellige en bijzondere week. Geweldig dat we gebruik mochten maken van het appartement. En heel fijn om weer zoveel in de natuur te zijn. Ik hoop dat het me over een drempel helpt om er zelf meer op uit te gaan. En nu ga ik me verheugen op de levering en plaatsing van de bestelde schutting.