Een nieuwe poging om het lopen weer op te pakken. Sinds een paar weken kan ik weer een kwartier fietsen zonder mijn stem kwijt te raken. Om niet meteen al mijn kruit te verschieten door het fietsen naar een verdere startplek, kies ik voor een gebied dichtbij, waar ik kan komen zonder een heuvel op te moeten fietsen en waar ik desondanks nog niet eerder was: Klein Zwitserland. Zo genoemd vanwege de voor Nederland vrij grote hoogteverschillen. Het bestaat uit een bos van 36 hectare in het zuiden van Amersfoort, bij de Amersfoortse Berg. Ooit stond hier een ziekenhuis vlakbij en de arts bij wie ik een afspraak had kon aan mijn rode wangen zien dat ik geprobeerd had de berg al fietsend op te komen. Vandaag zet ik mijn fiets aan de voet van de berg. Ik heb gelezen over een rondwandeling van 3,5 km, we gaan eens zien hoe ver ik kom.
Binnen het gebied bevindt zich het hoogste punt van Amersfoort, de Galgenberg.
De Galgenberg is een verhoging op de Amersfoortse Berg van ruim 3 meter hoog met een diameter van ongeveer 18 meter. Deze plek aan de weg richting Amersfoort was oorspronkelijk goed zichtbaar vanwege het ontbreken van bebossing en bebouwing. Veel marktlui en reizigers namen deze weg om van Utrecht naar Amersfoort te komen. In vroeger tijden werden er daarom geëxecuteerden tentoongesteld. De executies werden voltrokken op de Hof tegenover het oude stadhuis waarbij de rechters vanuit het gebouw toezagen. Reizigers vanuit Utrecht zagen geëxecuteerden aan de galg hangen. Dat diende als een waarschuwing om je aan de wet te houden, zo toonden ze de strengheid van het stadsbestuur. Er bevond zich aanvankelijk een stenen galg, daarna van 1770 tot 1809 één van hout.
De plek staat ook bekend als Zevenboompjes, omdat er zeven lindebomen staan. Een volksverhaal over deze plaats zegt dat er ooit zeven personen ter dood werden gebracht, van wie één onschuldig was. Sindsdien wil één van de zeven bomen niet meer groeien.
Iets verderop staat het hoofdgebouw van het voormalige Rijks Opvoedings Gesticht voor jongens. Het betrof een bijzondere instelling, aangezien het geen strafinrichting was, maar een instelling voor heropvoeding van jongens die met Justitie in aanraking waren gekomen. Dit gebouw was het eerste voorbeeld van deze vooruitstrevende denkwijze, die in 1905 in de wetgeving werd vastgelegd. Het opvoedingsgesticht werd gezien als een leerschool en had plaats voor 144 jongens. Typische gevangeniskenmerken ontbreken, zoals muren, hekken en tralies bij de representatieve delen van het complex. De tralies zaten wel voor de ramen in de achter het hoofdgebouw gelegen vleugels. De opzet van het complex is open en ruimtelijk, dit om de relatie met de maatschappij te benadrukken.
In de jaren tachtig kreeg het gebouw de functie van Huis van Bewaring en asielzoekerscentrum. Sinds 1998 zijn er woningen in het complex ondergebracht. Op Funda kan je rondkijken in het gebouw en een inmiddels verkocht appartement.
Op de stoep bij het grasveld voor het gebouw op de foto links liggen deze herdenkingsstenen. Thuis zoek ik meer informatie bij de namen:
Nathan Letterie: geboren in Den Haag, op 23 augustus 1921. Hij was kleermaker en verbleef om onduidelijke redenen in het Rijksopvoedingsgesticht in Amersfoort. Op 19 augustus 1942 werd hij opgepakt en weggevoerd naar Kamp Westerbork. Met transport nummer 12 werd hij op 21 augustus 1942 naar Auschwitz gedeporteerd en daar op 30 september 1942 vermoord, 21 jaar oud.
Joseph Swaalep
Joop Swaalep
Geboren op 14 september 1922 in Amsterdam, roepnaam Joop. Hij was leerling-bakker. Hij verblijft voor heropvoeding, of om een andere reden, in Amersfoort in het Rijksopvoedingsgesticht. Op 19 augustus 1942 is hij opgepakt en weggevoerd naar Kamp Westerbork (Barak 4/A) en vermoedelijk op 4 september 1942 met transport nummer 16 naar Auschwitz gedeporteerd. Pas op 31 maart 1944 is hij ergens in Midden-Europa vermoord. Hij is dan 21 jaar oud. Zijn zes jaar jongere zus heeft de oorlog overleefd.
Ansichtkaart aan zijn moeder. Hij heeft het over een aanstaand bezoek aan haar op 10 augustus 1942, een paar dagen voor hij zal worden opgepakt.
Aron van Kloeten: geboren in Rotterdam op 28 april 1923. Hij verbleef in kindertehuis Achisomog in Apeldoorn. De kinderen die daar werden opgenomen hadden een verstandelijke beperking of waren moeilijk opvoedbaar. Ook verwaarloosde kinderen of kinderen die op het verkeerde pad dreigden te raken, konden ter observatie worden opgenomen. Uit het politierapport van Apeldoorn: 'Door de politie te Amsterdam wordt aan het bureau gebracht de minderjarige, uit de stichting Achisomog, Aron van Kloeten. Geplaatst in kamer 27. Stichting kennis gegeven'. In de kantlijn wordt een aanvulling gemaakt: 'Deze blijkt zich schuldig te hebben gemaakt aan rijwieldiefstal bij de vakschool. Recherche stelt onderzoek in'.
Op 3 februari 1940 is genoteerd dat Aron van Kloeten en een Joodse jongen die de oorlog zou weten te overleven, uit het kindertehuis zijn ontvlucht. 'Beiden gekleed met donker grijze overjas. De directie verzoekt bij aantreffen aanhouding en bericht'.
Als de Duitsers in mei 1940 ons land binnenvallen woont hij in het opvoedingsgesticht in Amersfoort. Hij is dan metaalbewerker. Hij heeft daarna gevangen gezeten in Kamp Westerbork en op 30 september 1942 komt hij om in Auschwitz, 19 jaar oud.
Het Belgenmonument in Amersfoort is het enige monument in Nederland dat herinnert aan de Eerste Wereldoorlog. Het is gebouwd door Belgische vluchtelingen en heeft een herdenkingsmuur met beeldhouwwerk van Hildo Krop. In 1914, toen Duitsland België binnenviel zijn er een miljoen Belgen gevlucht, voornamelijk naar Nederland. In en rond Amersfoort zijn er 20.000 vluchtelingen vier jaar opgevangen. Deze vluchtelingen, veelal geïnterneerde militairen, kregen op werkscholen les in allerlei ambachten. Om het geleerde in praktijk te brengen en als dank voor de opvang hebben zij het Belgenmonument gebouwd
Geen spectaculaire plekken, wel plaatsen met een recente geschiedenis voor mij. Hier heb ik menigmaal gereden tijdens mijn rijles. Links de Stichtse Rotonde, behoorlijk spannend met 2 rotondes achter elkaar. Rechts de straat waar het straatje keren door meerdere rijscholen wordt geoefend en waar ik regelmatig werd gecorrigeerd.
En dan is de energie op. Ik loop terug naar mijn fiets, volgende keer kijken of ik verder kom.