De voormalige Van Nellefabriek in Rotterdam geldt als het voornaamste industriële monument in Nederland en staat op de Unesco werelderfgoedlijst. Het was de eerste daglichtfabriek van Europa. Het gebouw werd in 1930 in gebruik genomen voor de productie van koffie, thee en tabak. Alle faciliteiten voor werknemers moesten voorhanden zijn en het gebouw moest volledig boven de grond staan om licht, lucht en ruimte te creëren. En functionaliteit. Geen bakstenen maar beton. Geen draagmuren maar kolommen. Staal en glas. De opdrachtgever wilde de arbeidsomstandigheden zo aangenaam mogelijk maken voor de arbeiders, nogal vooruitstrevend in die tijd. Vooraanstaande architecten noemden de fabriek kort na de bouw 'het mooiste schouwspel van de moderne tijd' (Le Corbusier) en 'een gedicht in staal en glas' (Robertson en Yerbury). In 1995 is de fabriek gesloten. Nu biedt het pand onderdak aan uiteenlopende bedrijven op het gebied van media en design. Bij de herbestemming en restauratie is nadrukkelijk rekening gehouden met het oorspronkelijke ontwerp.
Mijn zus en ik hebben kaartjes voor de rondleiding. Dit keer wel een leuke gids, in tegenstelling tot laatst in De Nollen. Hij komt zelf uit de architecten-hoek en wijst ons daardoor op interessante details. Het gebouw bestaat uit drie delen, het hoogste deel van zeven verdiepingen voor tabak, het middelste van vijf verdiepingen voor koffie en het laagste deel van drie verdiepingen voor thee. Om een mooie overloop te creëren is er tussen de verschillende delen een trappenhuis geplaatst. Tussen het hoogste en één na hoogste deel werd dat een trappenhuis met veel glas zodat het lichtheid uit zou stralen. Tussen het één na hoogste en laagste deel was het trappenhuis robuuster, voor meer body. En zo is over elk detail nagedacht, prachtig om te zien en om uitgelegd te krijgen.
Een hal met twee trappen die niet bij elkaar komen om de grote aantallen werknemers letterlijk in goede banen te leiden. En om het mannelijk en vrouwelijk personeel van elkaar te scheiden. De klok zo minimalistisch mogelijk, geen cijfers, enkel streepjes en wijzers. Er kwamen douches op het werk omdat mensen die thuis vaak nog niet hadden en wasbakken om de werknemers hygiëne bij te brengen. Er was een 'geheime' gang voor de keurmeesters zodat de smaak van de thee niet vermengd kon worden met de geur van tabak.
Eén van de eerste fabrieken met de naam zo significant op het dak. Zo min mogelijk constructie aan de buitenkant, maar mooie paddenstoelkolommen aan de binnenkant die de vloer veel beter kunnen dragen.
Het gebouw met de ronding was voor de directie, zodat ze goed zicht hadden op het terrein en de werknemers. Daaronder een eigen garage zodat ze met een enkele trap in hun kantoor stonden. En een eigen loopbrug naar de fabriek, zodat ze niet nat zouden worden.
Je kunt de Van Nellefabriek alleen in het weekend bezoeken, via een rondleiding. Het kaartje is ook geldig voor het Chabot Museum, met een bijzondere combinatie van kunst en modernistische architectuur. Er rijdt een gratis pendelbus tussen beide locaties. Maar daar was het nu veel te warm voor. Het wijntje onder de trompetboom op de volkstuin van mijn zus was een veel betere combinatie.