Museum More

Naar Museum More, het museum voor modern realisme in Gorssel, bij Deventer. Ik ga er heen voor de tentoonstelling Earthlings van Anya Janssen, die deze week afloopt, en voor MORE & meer, net begonnen.

In het werk van Anya Janssen (1962) staat de mens, de Earthling, centraal. Vanuit expressionistische schilderijen met vooral dik opgebrachte donkere verf ontwikkelde ze in de jaren tachtig een meer realistische stijl. Ze werkt in series, waarin ze specifieke onderwerpen gedurende meerdere jaren uitdiept. 

Clouddwellers 5

Little sister 1

Little sister 2

Voor de serie Clouddwellers stonden haar studenten aan de kunstacademie ArtEZ in Arnhem model. Ze stralen zowel zelfbewustzijn als kwetsbaarheid uit. Uit de aandachtig geschilderde portretten spreekt Janssens fascinatie voor deze generatie met hun politieke betrokkenheid, de fluïde omgang met gender en geaardheid en hun versmelting met de digitale wereld. 

"Ik schilder schoonheid met de charme van een scheermes."

 

De twee Little sister-schilderijen maken deel uit van de serie Double-Edged. Voor deze serie schildert Janssen het leven van de eeneiige tweeling die zij bij toeval op straat ontmoette. De wereld waarin de tweeling zich staande houdt, is complex. Een thuissituatie waar religie en traditie een grote rol spelen, en daarbuiten de moderne wereld. Dit zorgt voor een bondgenootschap waar niemand tussen lijkt te kunnen komen. Janssen is geïnteresseerd in dit gegeven: in hoeverre lukt het hen een eigen identiteit te ontwikkelen, los te komen? Of blijven ze een twee-eenheid, bijna bovennatuurlijk verbonden met elkaar?

Ecco Homo

Met dit zelfportret lijkt Anya Janssen de confrontatie met haar eigen sterfelijkheid aan te gaan. Ze maakt weinig zelfportretten in traditionele zin. Wel neemt ze in de schilderijen 'gedaanten' aan, als een fictief personage in haar eigen verhaal.

People say I'm different

In 2016 ontmoette Janssen een jonge vrouw uit Oeganda. Er ontstond een vriendschap, die bij Janssen vragen opriep over haar eigen positie in deze relatie en deze wereld, als Europeaan, als kunstenaar, als vrouw. "Ik wilde haar leren kennen, haar kracht laten zien. Ik wilde dat zij zichzelf zag zoals ik haar zie."


Door onderstaande werken leerde ik haar kennen. Ik zag deze schilderijen in een donkere periode in mijn leven, jaren geleden, en waar woorden ontoereikend waren gaven deze werken mijn gevoel redelijk weer. Ik sta er op dit moment anders voor. Toch is één blik genoeg om het gevoel weer op te roepen, althans, de herinnering eraan. 

Parliament of monsters 3

De portretten uit deze serie zijn geïnspireerd op Janssens collectie dieren op sterk water, door de tijd heen verzameld en opgesteld in haar huis. Zoals de organismen voor altijd geïsoleerd zullen blijven van de buitenwereld, gevangen in een glazen pot, zitten de figuren opgesloten binnen het kader van het doek.

Sham rage 5

Waar er eerder in Janssens werk de suggestie van beweging waar te nemen viel, neemt die in dit werk duizelingwekkende proporties aan. Janssen is voortdurend op zoek naar technische uitdagingen en onderzoekt de uitersten van wat schilderkundig mogelijk is door de grenzen tussen schilderkunst en bewegend beeld op te heffen.

 

Hieronder een film die tijdens de tentoonstelling wordt afgespeeld waarin de kunstenares vertelt over haar werk.


Museum More presenteert dit najaar een totaal nieuwe opstelling van de eigen collectie, met kunstwerken die nog nooit eerder te zien zijn geweest. Sommigen zag ik al wel eerder, maar in een andere context. Het museum bevraagt hierin het begrip 'de werkelijkheid' zoals kunstenaars die kunnen verbeelden. Het suggereert een vaststaand gegeven, iets dat voor iedereen 'waar' is. Maar de werkelijkheid wordt door iedereen anders waargenomen. En weergegeven. 

Wim Schuhmacher - Oude vrouw in Italiaans landschap

Arnout Killian - Cubicles

Jan Mankes - Bomenrij

Bij realistische kunst verwacht je misschien kleurgebruik dat gebaseerd is op de werkelijkheid. Toch is een waarheidsgetrouw palet geen voorwaarde voor een overtuigend beeld. Wim Schuhmachers overwegend grijzige portretten en landschappen voelen levensecht. Als je goed kijkt zie je heel veel meer kleuren, maar het totaalbeeld is haast monochroom. 

De tere schilderijen van Jan Mankes herbergen een diepgeworteld verlangen naar schoonheid en troost. Seizoenen stemmen ons vaak nostalgisch. Nostalgie is een telkens terugkerend thema in het modern realisme: de behoefte het verleden te koesteren en het heden vandaaruit betekenis te geven. 

Hans op de Beeck - Extension (3), installatie van 40 koffers, tassen,
trolleys en speelgoed bedekt met flocklaag

Tobias Schalken - My House Is Not My Home

Het meisje op het bed van Tobias Schalken lijkt heel echt. Als je beter kijkt blijkt de illusie toch niet helemaal te kloppen: ze is kleiner dan levensecht. 

Annemarie Busschers - Bram

Annemarie Busschers - Annemarie 

Annemarie Busschers - Vader

De portretten van Annemarie Busschers zijn juist groter dan levensgroot. Door de afwijkende schaal spelen beide kunstenaars met onze waarneming van de realiteit. 

Erwin Olaf - Irene Portrait, uit de serie Grief

Erwin Olaf - Barbara (boven) en Victoria (onder), beiden uit de serie Grief

Fotografie lijkt nog het meest onze zichtbare werkelijkheid vast te leggen. Maar een fotograaf als Erwin Olaf is ook regisseur. Zorgvuldig kiest hij het onderwerp, het kader, de belichting en enscenering. In Den Haag zag ik jaren geleden een overzichtstentoonstelling met zijn werk en ook nu fascineert het me weer enorm. Als ik een kunstenaar was zou ik ze willen gebruiken als uitgangspunt, als inspiratiebron voor eigen werk.  

Peter Koole - De lucht of de bus

 

 

Peter Koole - Buiten de VN-basis

Naast een bus in Tuzla staan vrouwen en kinderen die gedeporteerd zijn uit Srebrenica in 1995. De lucht is die op 11 juli boven het Plein in Den Haag, waar sindsdien jaarlijks bij de Nationale Srebrenica Herdenking witte ballonnen worden opgelaten. Elke ballon draagt een kaartje met de naam van degene wiens geïdentificeerde, stoffelijke resten op die dag bij Srebrenica worden herbegraven. De blauwe lucht met ballonnen is een vooruitwijzing naar wat er met de ruim 8.000 mannen gaat gebeuren. Er zijn twee richtingen: ontsnappen met de bus of eindigen als naam op een kaartje aan een ballon in de lucht. 

Een groep vrouwen en kinderen zit op de grond, slechts een klein deel van ruim 20.000 vluchtelingen. Ze zijn na de val van Srebrenica gevlucht naar de VN-basis in Potočari, op zoek naar de beloofde bescherming van de Verenigde Naties. Toegang tot de basis is geweigerd, rondom hen wordt gemoord en verkracht, ondanks de aanwezigheid van de VN. Tegelijkertijd is een groep van 12.000 Bosniakse jongens en mannen in een lange colonne op de vlucht. Tijdens deze Death March zullen 8.000 van hen worden vermoord.

Margriet van Breevoort - Totem for mankind

Levi van Veluw - Landschap III

Levi van Veluw - Landschap IV

Tobias Schalken - His Unexpected Return