Natuurbegraafplaatsen

Een natuurbegraafplaats is een plek in de natuur of in een natuurlijke omgeving waar begraven van een kist of urn mogelijk is. Per natuurbegraafplaats gelden andere regels. Soms zijn alleen urnen toegestaan, soms alleen kisten en op andere locaties mag het allebei. Sommige natuurbegraafplaatsen staan ook begraven in een wade of mand toe. 

Op de meeste natuurbegraafplaatsen geldt eeuwigdurende grafrust. Vaak zijn subtiel zichtbare grafmonumenten toegestaan, zoals een schijf van een boomstam met inscriptie of een laag houten paaltje. In een enkel geval is grafmarkering niet mogelijk.

Op onderstaande foto's heb ik de achternamen van overledenen vanwege privacy onleesbaar gemaakt.

Natuurbegraafplaats Maashorst

Lange tijd bestond de Maashorst uit woeste gronden, heidevelden en bos. Op de hoger gelegen zandgronden woonden aan het einde van de laatste ijstijd jagers. Vissers en voedselverzamelaars trokken door het gebied en lieten hun sporen na in de vorm van stenen werktuigen, urnenvelden, grafheuvels en aardewerkscherven. Begraven in de natuur is op deze plek al eeuwenoud.

Vanaf het einde van de jaren ’80 nam de landbouw in het gebied af en kwam er meer ruimte voor de natuur. Sinds 2016 wordt hier de oeroude traditie van begraven in de natuur weer voortgezet.

Van alle begraafplaatsen die ik vandaag zie, is dit de meest nette. Degene die het meeste lijkt op een gangbare begraafplaats, met vooral rechte paden en duidelijk herkenbare graven. Het zijn vooral open velden, met een bos op de achtergrond. 

Natuurbegraafplaats Hoeve Ruth

De historie van Hoeve Ruth gaat vele honderden jaren terug. De hoeve en ook de watermolen Ruth, die hier heel vroeger in het riviertje de Aa stond, zijn zelfs nog voor 1252 gebouwd. De graven liggen grotendeels in een volgroeid bos met kronkelpaden en er is een centraal gelegen ven met daarbij een ceremonietent. 

Deze natuurbegraafplaats is zoals ik ze ken. Een bos, een ven, open vlaktes, met links en rechts bijna achteloos een graf. 

Natuurbegraafplaats Schoorsveld

Natuurbegraafplaats Schoorsveld ligt midden in het vochtige heidegebied de Rouwvennen. Wat een toepasselijke naam. In 1952 kocht Staatsbosbeheer grote delen van de Strabrechtse en Lieropsche heide waardoor een groot deel van het uitgestrekte heidegebied bewaard is gebleven. Op de natuurbegraafplaats wordt de natuur teruggebracht naar hoe het was. Oorspronkelijke heide. Gemengd naald- en loofbos. Schrale graslanden met houtsingels en vennen. Vanaf 2016 is de begraafplaats in gebruik genomen.

Zodra ik de begraafplaats betreed zie ik dat ik hier al eerder was. Sterker nog, ik schreef hier mijn eerste blog over voor deze website. Maar omdat dit al vijf jaar geleden was is het mooi om te zien hoe het gebied zich heeft ontwikkeld. En dit keer ook met veel beter weer.

Terwijl ik de wespspin fotografeer vallen insecten mijn onderbenen aan. Ik sla ze dood, hun lijfje spat uiteen in een bloedvlek. Ze hebben hun gedenkteken achtergelaten in de vorm van zo'n 30-40 rode jeukende bulten. 

Natuurbegraafplaats Bos van de Heilige Geest

Deze natuurbegraafplaats is gelegen op Landgoed Baest. De historie van de Natuurbegraafplaats Bos van de Heilige Geest is sterk verweven met eeuwenoude tradities en rituelen rondom begraven op Landgoed Baest. Zo hebben dicht bij de plek van de natuurbegraafplaats grafheuvels uit de Bronstijd gelegen. 

Aan de overkant van de parkeerplaats staat het gebouw waar de afscheidsceremonie kan plaatsvinden. Om bij de begraafplaats te komen loop je ongeveer 10 minuten door een agrarisch landschap. Voor me rijdt een man op een maaimachine, hij maait letterlijk het gras voor mijn voeten weg en verspreidt de heerlijke geur van vers gemaaid gras. 

Het bos is een klein, voornamelijk sparrenbos. Ik had me niet van tevoren ingelezen, anders had ik geweten dat hier geen grafmarkering is toegestaan. Je mag niet van de paden af, en ik zie geen graven, of houten markeringen, waardoor ik denk verkeerd te zitten. 

Maar dan zie ik de kleine heuvels, verscholen onder de varens en het mos. Hoe bijzonder is dat! Als grafheuvels uit een moderne tijd. Het lijkt soms alsof het lichaam bovenop de aarde is gelegd en nu liefdevol bedekt wordt door gras en mos. Als een mantel van liefde. 

Het heeft iets nederigs. Ik denk weer aan de regels van Neeltje Maria Min:
Noem mij, bevestig mijn bestaan,
laat mijn naam zijn als een keten.
Noem mij, noem mij, spreek mij aan,
o, noem mij bij mijn diepste naam.
Voor wie ik liefheb, wil ik heten.

En toch vind ik dit ook heel mooi. Om los te laten dat je herinnerd moet worden door je naam op steen of hout. Om je naam op een plek achter te laten als bewijs dat je hebt geleefd. Zoals een kat plast om zijn gebied te markeren. Zoals een toerist die selfies maakt om aan te tonen ergens te zijn geweest. 
Het geeft een hele bijzondere magische sfeer.

Natuurbegraafplaats De Utrecht

Landgoed ‘De Utrecht’ dankt zijn naam aan levensverzekeringsmaatschappij ‘De Utrecht,’ die het landgoed in 1898 als ‘woeste grond’ aankocht om het te ontginnen en te exploiteren. Via AMEV en Fortis kwam het landgoed in handen van de tegenwoordige eigenaar, verzekeraar ASR. Deze heeft een natuurbegraafplaats ontwikkeld op het landgoed. 

In het voorjaar van 2015 is een begin gemaakt met het omvormen van de 25 hectare productiebos tot hoogwaardig natuurbos. Hierbij is meer dan de helft van de naaldbomen gekapt, waarna diverse soorten inheemse loofbomen zijn aangeplant.

Een groot terrein, met verschillende landschappen. Veel bos, een aantal vennetjes, open heidevelden. Gelukkig heb ik bij de ingang een plattegrond gepakt, anders zou ik nog verdwalen. Ook zijn er twee openlucht 'natuurtheaters', waar een afscheidsceremonie kan worden gehouden. 

Ik had nog twee natuurbegraafplaatsen op mijn programma staan. Ik rij een prachtige bosweg in waar fietsers me boos aankijken vanwege de ruimte die ik in neem. Waar ik op een hoge versmalling stuit waar ik met mijn auto onmogelijk door kan. Als ik gekeerd ben zie ik een andere auto er wel doorheen rijden. Ik begin te verdwalen. Word tegengehouden door wegafzettingen. Vind het eigenlijk wel goed zo voor vandaag. 

Eerder schreef ik nog dat deze tocht niet gepland was vanwege mijn vorige verhaal, over Sharon. Maar natuurlijk speelt zij wel door mijn hoofd. De dag voor mijn roadtrip plaatst ze een bericht waarin ze vertelt over haar masker. Haar 'maak je maar geen zorgen, ik red me wel'- masker. Ze deelt foto's en een filmpje waarop het duidelijk niet goed gaat. Ze wil altijd de sterke, dappere versie van zichzelf laten zien maar deze laatste dagen laat het masker los en lukt het niet meer zo goed. Ze wil niet dood. Ze wil dat alles weer normaal wordt. Ze schrijft ook dat ze het een belediging vindt als mensen zeggen 'Ik had het al veel eerder opgegeven'. "Want was mijn leven, ook al was ik zo ziek, dan niet net zoveel waard als dat van jou? Ik heb minstens zo genoten van het leven. Sterker nog, misschien nog wel veel intenser dan jij."

Op haar laatste avond overheerst vooral een gevoel van dankbaarheid en trots. Op alles wat ze heeft bereikt. En dat alles is gegaan zoals zij het wilde. Ik kan me er niet veel bij voorstellen hoe het moet zijn om te weten dat je morgen dood gaat. Om van iedereen afscheid te moeten nemen. Om er van de ene op de andere dag niet meer te zijn, terwijl je geestelijk nog helemaal in orde bent. Terwijl het op de begraafplaatsen gaat over vasthouden, over de herinnering levend houden, gaat het hier over loslaten.  

En dan haar laatste bericht, de dag na mijn tieltocht: "Ik heb de laatste dagen ervaren als zwaar. Omdat ik helder en bij was. Het verdriet van iedereen zien is zwaar. En ik ben moe. Ik heb het ervaren als een luxe. Dat we zo uitgebreid afscheid hebben kunnen nemen van en met elkaar. Alles is gezegd. Alles gedaan. En nu ben ik moe."