Het is weer tijd voor het jaarlijkse bezoek van de zeurzusjes aan de Paper Art-tentoonstelling. Het ene jaar in Rijswijk, het andere jaar in het Coda Museum in Apeldoorn, zoals dit jaar.
Een enorme roze olifant, een ronddraaiende Mini Cooper, een immens berglandschap, rotsblokken hangend aan het plafond, kleurige installaties, sieraden, collages, sculpturen, stop-motion films, sprookjesachtige droomwerelden en de realiteit van alledag; allemaal gemaakt van papier en karton.
De tentoonstelling laat het werk zien van 33 kunstenaars uit binnen- en buitenland. Ze brengt de actuele ontwikkelingen op het gebied van papierkunst in beeld. Duurzaamheid, identiteit, migratie en de schijnbaar eindeloze mogelijkheden van ambachtelijke en moderne technieken als origami en AI zijn terugkerende thema’s in de tentoonstelling.
In het werk van een aantal kunstenaars staat (de zoektocht naar de eigen) identiteit centraal, waarbij culturele achtergrond en je plek in de samenleving onderwerp van onderzoek zijn. Identiteit is ook nauw verbonden aan migratie en je ergens wel of niet thuis voelen.
In deze editie van CODA Paper Art is er nadrukkelijk ook aandacht voor actuele ontwikkelingen in media en online. Hoe papier, bijvoorbeeld online, een totaal andere verschijningsvorm kan krijgen.
De bordjes met bijschriften bij de kunstwerken zijn gedrukt op papier van Papierfabriek De Middelste Molen, gemaakt van papiersnippers en guldenbiljetten. Een paar maal per jaar wordt hier handgeschept papier gemaakt met een proces dat al 400 jaar lang ongewijzigd is.
Elena Kanidinc - Wave brooch
"Geïnspireerd door wind en water probeer ik de vloeiende beweging van beide elementen over te brengen. De beleving wordt versterkt door de manier waarop het kunstwerk lijkt te vloeien wanneer de drager of kijker eromheen beweegt of wanneer het licht verandert. De vergulde randen van papier vormen de grens die de binnenkant omringt. Mijn inspiratie komt uit de natuur en het subtiele en langzame proces dat zich in de natuur afspeelt. Ik ben gefascineerd door natuurlijke en dierlijke structuren die ik vertaal naar sieraden, waarbij ik traditionele en moderne technieken en materialen combineer."
Nel Linssen - Kraag van twee strengen cirkelvormig papier
Nel Linssen (1935-2016) was een Nederlands beeldend kunstenaar, actief als textielkunstenaar en sieraadontwerper.
Aanvankelijk vervaardigde Linssen glas-in-loodramen, mozaïeken en wandkleden, maar midden jaren ’80 van de twintigste eeuw legde zij zich na enig experimenteren toe op armbanden, halssieraden en gebruiksvoorwerpen van gevouwen afwasbaar papier, waarin structuur, eenvoud en ritmiek een hoofdrol spelen. Ze verzette zich tegen het idee dat het een kwetsbaar materiaal is en benutte de flexibiliteit ervan om er vloeiende, grafische en tactiele constructies van te maken. De cirkel was haar belangrijkste vorm.
Haar creaties tonen ook haar oog voor kleur: chromatische combinaties voegen soms een element van verrassing of zelfs visuele diepte toe aan haar creaties.
Eva Blaak - Regelcircus #5
Het rondreizende Regelcircus van Eva is een kleurige wereld van karton. Dit kunstwerk gaat over spelen en fantaseren. Ze hoopt dat je door dit circus zin krijgt om zelf dingen te maken. Of dat je daardoor wegdroomt naar je eigen fantasiewereld. Maar dit circus is niet alleen vrolijk. Het ‘schoolpaard’ dat je ziet, maakt steeds dezelfde bewegingen. Het loopt steeds hetzelfde rondje en komt dus niet verder. Het is niet vrij. Net zoals docenten in het onderwijs, die in een lastige positie zitten. Het lijkt alsof het paard en de andere figuren met elkaar praten. In de lucht zweeft een roofvogel die alles in de gaten houdt. Eva wil laten zien dat we steeds meer dingen willen controleren en dat onze creativiteit daardoor minder wordt. Met dit Regelcircus zoekt ze naar manieren hoe ze de regels kan volgen en als moeder en docent toch ook creatief kan blijven. Centraal in dit werk staat de tegenstelling tussen speelsheid en ongemak. Blaak onderzoekt hierin hoe een andere houding kan helpen haar eigen vrijheid te (her)vinden in een wereld vol bureaucratie.
Eunhee Cho - Oneday in the forest / Cross section of a Fruit
Eunhee gebruikt voor het maken van haar sieraden vooral hanji-papier. Dat is handgeschept papier dat van de bast van de moerbeiboom gemaakt wordt. Ze maakt haar sieraden met een speciale Koreaanse vouwtechniek, 'jiseung’. Hanji-papier is heel sterk en licht. Zelfs als het gevouwen of nat is, blijft het nog goed in vorm. Eunhee snijdt het papier in dunne, lange repen. Deze repen wrijft ze tussen haar vingertoppen tot stroken, waarmee ze kan weven. Zo maakt ze sieraden die er eenvoudig uitzien en een zachte, natuurlijke vorm hebben. De vouwtechniek jiseung is ontstaan in de Joseon-dynastie, een periode in de Koreaanse geschiedenis (1392–1897). Papier was toen zeldzaam en kostbaar. Geleerden gebruikten soms de pagina’s van oude boeken om er voorwerpen van te maken. Eunhee vindt het jammer dat veel van deze bijzondere papieren kunstwerken alleen nog in museumdepots (opslag) liggen. Met haar sieraden wil ze die oude techniek weer laten zien en een plek geven in het dagelijks leven.
James Gerde - The Circadian Rhythm / Let your mind wander / I love the moon
Kunstmatige intelligentie is tegenwoordig overal. Ook in de kunst. In CODA Paper Art zie je drie video’s van Gerde. Hij gebruikt AI en digitaal papier om menselijke bewegingen te bestuderen. Hiervoor werkte hij samen met dansers. “We filmden hun bewegingen en gebruikten die data (gegevens) om de AI-figuren te laten dansen. Zo herken je de menselijke bewegingen nog steeds, maar je kijkt naar iets anders, dat eigenlijk vreemd is.” Hij noemt dit ‘de samensmelting van AI en menselijke beweging’. Dansen is volgens hem een hele echte manier om je gevoel te laten zien en om jezelf uit te drukken. “Met AI heb ik de aanwezigheid van de dansers vergroot. Zo komen techniek en menselijke beweging op een bijna buitenaardse manier samen.” Zijn video’s laten je nadenken over wie nu eigenlijk de maker is: de dansers, AI of de kunstenaar?
Narges Mohammadi - The kite that never flew
Het kunstwerk gaat erover dat je terug zou willen naar je jeugd. Dat je die tijd over zou willen doen. Maar dat kan niet, want die tijd is voorbij. Het kunstwerk bestaat uit strandspeelgoed dat ingepakt is in papier-maché. “Een dagje naar het strand is voor veel mensen een heerlijke dag. Samen zandkastelen bouwen, zwemmen in zee… Maar voor sommige mensen zijn de zee en het strand niet leuk. Omdat ze bijvoorbeeld in een rubberbootje de zee overgestoken zijn omdat ze moesten vluchten. Daarvoor hebben ze hun land en persoonlijke dingen achter moeten laten." Met dit werk wil Mohammadi laten zien dat sommige kinderen en volwassen nooit een heerlijke jeugd gehad hebben. Het vrolijke strandspeelgoed past niet goed bij de gevaarlijke reis die sommige mensen gemaakt hebben. Dit werk laat zien wat verlies, hoop en herinnering kan betekenen.
Tanne van Woensel - Een Gemoedelijke Middag bij Beest en Hond
Tanne van Woensel studeerde Comic Design (striptekenen) aan de kunstacademie ArtEZ. In 2022 besloot ze alleen nog dingen te maken, die ze ook leuk vond om te maken. “Eerder probeerde ik vooral werk te maken dat goed of belangrijk was. Nu maak ik waar ik op dat moment zin in heb. Vaak zijn dit kleine boekjes over iets geks dat ik om meemaak of zie.” Zo heeft ze ook Een Gemoedelijke Middag bij Beest en Hond gemaakt: een huiskamer waarin je echt op de bank kunt zitten. Ze heeft dit werk van papier-maché gemaakt. Dat heeft een speciaal gevoel, is heel sterk maar ook heel tastbaar. Zo krijg je het gevoel dat je écht een papieren stripwereld instapt. Het werkproces was voor Van Woensel minstens zo belangrijk als het eindresultaat. Ze experimenteerde met diverse gereedschappen. Zo merkte ze bijvoorbeeld dat een cementmixer beter gereedschap was voor het maken van de grote hoeveelheden papier-maché dan een staafmixer.
David Graas - Miles / Follow me / Manifold
Kartonesk is de designstudio van David Graas. Hij maakt kunstwerken van karton en wil de invloed op het milieu zo klein mogelijk houden. Hij gebruikt golfkarton met een zogenaamde BC-golf. Dit is een dubbele golf tussen twee lagen, die ervoor zorgt dat het karton heel sterk is. Deze kartonsoort wordt gemaakt van houtpulp. De lampen en objecten die je hier ziet, hebben namen die iets vertellen over het ontwerp. Als Graas een kunstwerk maakt, begint hij vaak met een afbreekmes en een liniaal en gaat hij met de hand iets maken. Voor moeilijke vormen gebruikt hij 3D-software en een speciaal tekenprogramma. Daardoor hoeft hij geen lijm te gebruiken als hij alles in elkaar zet. De vormen snijdt hij met een lasersnijder. Zijn kunstwerken zijn functioneel en mooi. Ook laten ze zien dat hij een vakman is die graag nieuwe en duurzame dingen maakt.
David Graas - Bling
We kennen karton allemaal als een materiaal met een lage waarde dat vooral wordt gebruikt voor verpakkingen voor eenmalig gebruik. Bling nodigt je uit om verder te kijken dan de oppervlakkige schijn en het boek niet op de kaft te beoordelen.
David Graas - Napoleon
Napoleon is vernoemd naar de bekende Bon Bon met de zure kern, waar de verpakking hem zijn herkenbare vorm geeft. De lampenkappen zijn lichtjes schuin geplaatst en wikkelen zich aan de boven- en onderkant om elkaar heen, net als de verpakking van het beroemde snoepje.
Asya Kozina - Ode to Sonya / Untitled
Het gebruiken van papier in de mode is niet nieuw. Het is al in verschillende culturen en periodes te zien. Hier zie je een papieren kostuum dat gemaakt is door Asya Kozina. Zij is een wereldberoemde modeontwerper. Met dit kostuum wil ze wat van haar thuisland Oekraïne laten zien. Ook wil ze hiermee Sonia Delaunay in het zonnetje zetten, een kunstenaar uit Oekraïne die leefde van 1885 tot 1979. Sonia is heel beroemd geworden met haar kleurrijke schilderijen vol vormen en patronen. Asya bedankt met het papieren kostuum Sonia eigenlijk voor wat ze voor haar ontwikkeling betekend heeft. Het kostuum lijkt op de kunst van Sonia, maar dan niet zo kleurrijk. Het gaat vooral om de vormen en structuur in het papier.
Pippa Dyrlaga - Jardin Secret
Dyrlaga heeft een groot deel van haar jeugd op een woonboot gewoond. Het werk dat ze maakt, is vaak op die omgeving geïnspireerd. Haar werk laat een geheime tuin met uitgesneden, witte figuren zien. Het heeft een sprookjesachtige sfeer, maar je kunt ook goed zien hoe knap het werk gemaakt is. Pippa gebruikt vooral Washi-papier, dat je heel goed (nat) kunt vouwen. Het is steviger dan papier dat van houtpulp gemaakt is. In Japan wordt het gebruikt voor bijvoorbeeld origami en Japanse kalligrafie (schoonschrift). De figuren die ze maakt, tekent ze eerst op de achterkant van het papier. Daarna snijdt ze ze met een heel scherp mes (scalpel) uit. Dit duurt urenlang en dit proces is voor haar net zo belangrijk als het eindresultaat. De donkere wanden laten de figuren als het ware tot leven komen. Dit wordt nog echter, doordat de figuren bewegen door de luchtstromen.
Hoàng Tiên Quyêt - Foxes
Hoàng Tiên Quyêt - Rabbit
Hoàng Tiên Quyêt - Swan
Hoàng Tiên Quyêt - Cat
Quyết is origamikunstenaar: hij vouwt figuren of voorwerpen van papier. Dit doet hij door het papier eerst vochtig te maken. Daardoor kan hij ook ronde vormen maken, zodat het op een beeldje lijkt. Quyết vond het als kind al heel boeiend om te zien hoe je van een plat vel papier bijvoorbeeld dieren in 3D kunt maken. “Ik heb lang alleen, zonder anderen, gevouwen. Totdat ik het Vietnam Origami Group-forum ontdekte. Een plek op internet waar je met mensen met dezelfde passie kunt praten. Hier werd ik geïnspireerd om mijn eigen modellen te maken. Van origamikunstenaar Giang Dinh leerde ik de techniek van het nat vouwen. Hierdoor ben ik anders gaan werken en kon ik mijn eigen stijl ontwikkelen.”
Broeder Dieleman - Snipperstroom
Broeder is kunstenaar, (liedjes)schrijver, zanger en historisch onderzoeker. In zijn werk laat hij zich inspireren door de taal, religie en cultuur van Zeeuws-Vlaanderen, waar hij geboren is. Veel van wat hij maakt, heeft te maken met waar hij vandaan komt en het dialect dat ze daar spreken. Terugkerende thema's in de liedjes zijn het Zeeuwse landschap, Bijbelse verhalen en personages en gebeurtenissen uit de Zeeuwse folklore. Hij laat zich vooral inspireren door Jan de Prentenknipper, die in de achttiende eeuw leefde en prenten maakte. Jan was papierknipkunstenaar.
Voor CODA Paper Art maakte Broeder een kunstwerk dat een bijzondere relatie tussen Zeeland en Apeldoorn laat zien. Hij liet zich namelijk inspireren door de Zeeuwse beeldhouwer Pieter Puype (1874-1942). Deze kunstenaar heeft veel monumenten gemaakt die in Apeldoorn te zien zijn.
De Mannen Broeders is de debuutsamenwerking tussen Colin van Eeckhout en de Zeeuws-Vlaamse folkicoon Tonnie ‘broeder’ Dieleman.
Interview bij Vrije Geluiden van Melchoir Huurdeman met Broeder Dieleman, opgenomen op Ameland
“How often do we tell our own life story? How often do we adjust, embellish, make sly cuts? And the longer life goes on, the fewer are those around to challenge our account, to remind us that our life is not our life, merely the story we have told about our life. Told to others, but—mainly—to ourselves.”
Julian Barnes
Agatha van Amée - Between the walls
Agatha van Amée - Without knowing
Agatha van Amée - One Step out of pace
In haar houtskooltekeningen laat Agatha vooral herinneringen uit haar jeugd zien. Toen ze twaalf jaar was, overleed haar vader. Ze kan zich weinig herinneren van de tijd voordat haar vader overleed. Die herinneringen zoekt ze op in haar tekeningen door haar fantasie te gebruiken. En door dingen te tekenen die ze nog wel weet, zoals voorwerpen of een landschap. Zo gaat ze op zoek naar het begin van haar levensverhaal. “Wie ben je als je niet veel over je verleden weet?” vraagt ze zich af. In haar tekeningen laat ze zien hoe herinneringen na een tijdje kunnen veranderen of ineens terugkomen. Door een geur bijvoorbeeld. Of door muziek. “Ik vind het interessant hoe mensen hun eigen levensverhaal maken en veranderen.” Voor CODA Paper Art heeft ze nieuwe houtskooltekeningen en kunstwerken in 3D gemaakt. Bezoekers kunnen hier doorheen dwalen. De kleine doosjes noemt ze ‘reisaltaartjes’. Vroeger deden mensen daar iets in dat ze niet wilden vergeten. Die doosjes namen ze dan mee op reis.
Uit een essay van Eric Bolle: "Deed ik ertoe?” is volgens mij de kernvraag van haar werk. Er is geen communicatie, men kan niets zeggen. Een teken zonder betekenis. Ontheemding, niet alleen in de ruimte maar ook in de tijd. Tekening als toevlucht, als asiel. Onbewoonde, onbewoonbare plekken. Aandenken leidt tot wat zij verlangt: vrijheid van omgang met het verleden zonder er vat op te krijgen.
Lam de Wolf - Broche
Floris Hovers - White Skyline
Detail uit de tentoonstellingsposter
Informatie op deze pagina komt van:
* CODA Paper Art 2025 - CODA
* informatieborden bij de tentoonstelling
* Nel Linssen - Wikipedia
* Nel Linssen – Unique paper necklace for sale
* Napoleon | Kartonesk
* Over - Agatha van Amée